Van heilige paddenstoel tot heidense drug

Archeologische vondsten laten zien dat het gebruik van hallucinogene paddestoelen in de Nieuwe Wereld teruggaat tot 1500 jaar voor onze tijdrekening en tijdens haar bloeiperiode verspreid was van Mexico tot Guatemala. Bekend zijn de paddestoelstenen, stenen beeldjes van paddenstoelen waarvan de steel werd vervormd tot mensachtige of dierlijke figuren. Vanaf het midden van de 16de eeuw berichtten verscheidene conquistadores en wetenschappers (Sahagün, Hernandez,...) over het gebruik van hallucinogene paddestoelen bij religieuze rituelen in Mexico. Deze paddenstoelen worden door de inlandse bevolking teonanacatl, vlees van de goden, genoemd. Dit gebruik mishaagde de bezetters en de Spanjaarden verklaarden de oorlog aan deze'heidense' riten. De cultus van de bloempjes van de goden, zoals de indianen ze soms ook noemen, werd daardoor teruggedrongen tot enkele afgelegen bergstreken.

Het gebruik van deze hallucinogene paddenstoelen raakte in de vergeethoek, totdat in de late jaren '50 de publicaties van Wasson & Wasson, Guzman e.a. definitief de aandacht van de westerse wereld op dit gebruik vestigden. Deze wetenschappers namen actief deel aan de paddenstoelenceremonies, beschreven en identificeerden de gebruikte soorten, brachten ze in cultuur en onderzochten de psychotrope effecten.
De meeste gegeten hallucinogene paddestoelen in Mexico behoren tot het geslacht Psilocybe, een plaatjeszwamgeslacht uit de familie van de Strophaceae.

Psylocibine
Onder leiding van Hofmann, de ontdekker van de drug L.S.D., isoleerden biochemici in het Zwitserse Sandoz laboratorium als eersten de psychotrope stoffen uit de Psilocybe soorten (Hofmann et al., 1959). Dit resulteerde tot de beschrijving van psilocybine en psilocine : de eerste in de natuur gevonden scheikundige stoffen met een indolkern. De sterke gelijkenis die deze stoffen vertonen met serotonine - een neurotransmitter die een rol speelt bij de biochemische werking van de hersenen - verklaart de psychotrope effecten die optreden bij inname van deze zwammen. Doses van 5-15 mg veroorzaken bij de mens bedwelming, slaapzucht, euforie of depressie, visuele en auditieve hallucinaties,... Via deze paddenstoelen communiceren de Mexicaanse Indianen met de godenwereld, waarbij toekomstbeelden werden opgeroepen.

De natuurlijke concentraties van psilocybine en psilocine in Psylocibe soorten variëren van 0.02 tot 1.5 % en kunnen ook binnen dezelfde soort sterk schommelen. De aanwezigheid van psilocybine en ook psilocine werd ondertussen ook al aangetoond in paddenstoelen uit andere genera (Stropbaria, Panaeolus, Inocybe, Gymnopilus, Conocybe en Pluteus).

Misbruik
De opheldering van de mysteries rond teonanacatl had voor gevolg dat gedurende de volgende decennia het (vaak illegale) gebruik van diezelfde of nauw verwante hallucinogene paddestoelen voor « recreatieve » doeleinden zich snel verspreidde in Noord-Amerika, West-Europa en Zuid-Oost-Azië. Hierbij ontstond zelfs een handel van inactieve paddenstoelen die vooraf met L.S.D. werden ingespoten. In Mexico werden de traditionele ceremonies ontheiligd door 'toeristen'; de sjamaan Maria Sabina verklaarde dat het godenvlees zijn sacrale kracht verloren had.